Τα νομίσματα στο Βυζάντιο κατά τον 15ον αι. σύμφωνα με τον Codex Vindobonensis Gr. 65 του 15ου αι.

Νομίσματα τῆς ἐποχῆς ἀναφέρονται σὲ προβλήματα μετατροπῆς νομισμάτων καὶ  ἀγοραπωλησιῶν. Ὁρισμένα ἀπὸ αὐτὰ κατονομάζονται, ἐνῶ ἄλλα δίδονται μὲ συμβολισμὸ ἀπὸ τὸν συγγραφέα. Τὸ νόμισμα τὸ ὁποῖο συμβολίζεται μὲ τὸ Φ ἰσοδυναμεῖ μὲ 6 ἢ 7 ἢ 8 νομίσματα συμβολιζόμενα μὲ τὸ ΙΙ, τὰ ὁποῖα ὀνομάζονται "χρυσά". Ἕνα ΙΙ ("μεγάλο χρυσὸ") ἔχει (χρήζει) στὴν Κωνσταντινούπολη 24 κάρατα (φ. 43r), τὰ ὁποῖα συμβολίζει μὲ :[1], τὸ δὲ 1: ἔχει 8 τουρνέσια (κεφ. 78)[2]. Στὰ προβλήματα ὅμως συναλλαγῶν ἡ ἰσχύουσα ἰσοτιμία νομισμάτων εἶναι ἡ ἑξῆς: 1 Φ ἔχει 8 ΙΙ χρυσὰ μικρά, 1 ΙΙ χρυσὸ μικρὸ ἔχει 20 κάρατα καὶ 1 κάρατον ἔχει 4 τουρνέσια[3].

Στὸ Β μέρος τοῦ κώδικα, τὸ ὁποῖο ἐξέδωσαν οἱ Η. Ηunger καὶ  K. Vogel, τὸ  "φλωρίνιον" ἰσοδυναμεῖ μὲ 2 ὑπέρπυρα (χρυσά), ἢ 48 καράτια ἢ 384 τουρνέσια[4]. Ἐπειδὴ στὸ χειρόγραφό μας (Α μέρος τοῦ κώδικα), ἡ ἀναφερόμενη ἰσοτιμία εἶναι ἡ ἰσχύουσα στὴν Κωνσταντινούπολη, τὸ συμβολιζόμενο μὲ τὸ Φ νόμισμα πιθανότατα εἶναι τὸ "φλωρίνιον"[5], καὶ τὸ "μεγάλο χρυσὸ" τῆς Κωνσταντινούπολης (1 ΙΙ= 24 καράτια) εἶναι τὸ ὑπέρπυρο[6]. Τοῦτο ἴσως νὰ ἰσχύει καὶ γιὰ τὸ "μικρὸ χρυσό" (1 μικρὸ ΙΙ= 20 καράτια), διότι κατὰ τὴν Παλαιολόγεια περίοδο (1261-1453) τὸ νομισματικὸ σύστημα δὲν εἶναι καθόλου σταθερό, ἐφόσον κυκλοφοροῦν ὑπέρπυρα, τὰ ὁποῖα ἰσοδυναμοῦν  μέχρι καὶ μὲ 11 καράτια[7]. Δὲν εἶναι λοιπὸν διόλου ἀπίθανο, νὰ πρόκειται γιὰ τὸ ἴδιο νόμισμα, τὸ ὁποῖο  ἰσοδυναμεῖ ὀνομαστικῶς μὲ 24 καράτια στὴν Κωνσταντινούπολη, ἀλλὰ στὶς συναλλαγὲς ἡ ἀξία του  εἶναι 20 καράτια.

Tὸ νόμισμα, τὸ καλούμενο "τουρνέσιο", ἢ "τορνήσιο", εἶναι χάλκινο νόμισμα τοῦ 14^ου αἰ., τὸ ὁποῖο ζύγιζε 2 γραμμάρια καὶ εἶχε διάμετρο 18 χιλιοστά[8]. Ὡς γνωστόν, ἐπὶ Φραγκοκρατίας καὶ συγκεκριμένα τὸ 1249 μ.Χ. ὁ Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος μὲ τὴν ἄδεια τοῦ Βασιλέα τῆς Γαλλίας, ἴδρυσε νομισματοκοπεῖο στὴν πόλη Γλαρέντζα, τὴν ὁποία εἶχε ἰδρύσει ὁ πατέρας του Γοδεφρίδος Βιλλεαρδουΐνος στὸ Πριγκηπάτο τῆς Ἀχαΐας τὸ 1210-1218 μ.Χ.   Τὸ  νόμισμα ποὺ ἔκοψε ὀνομάστηκε "τουρνέσιο", ἀπὸ τὸ ὄνομα τῆς πόλης Τοὺρ τῆς Γαλλίας[9].

---

[1] Κεράτιον= ξυλόκοκκον= καράτον= κουκίον= κουκίον ξύλινον= χαλκοῦς= χαλκός. 1 κεράτιον= 4 σιτόκοκκοι= 3 ὀβολοί. Βλ. Schilbach, Byz. Metr., München 1970, σελ. 184, 186.

[2]  Στὴν Κωνσταντινούπολη ἴσχυαν οἱ ἑξῆς ὑποδιαιρέσεις: 1 ὑπέρπυρο= 24 καράτια= 192 μεγάλα τουρνέσια (1341-1453 μ.Χ.). Συνεπῶς, τὸ νόμισμα, τὸ ὁποῖο συμβολίζεται στὸ χειρόγραφό μας μὲ τὸ ΙΙ εἶναι τὸ ὑπέρπυρο. Βλ. Hendy, Stud. Byz. mon., σελ. 541.

[3] 1 ὑπέρπυρο= 24 καράτια= 96 τουρνέσια (1300-1350 μ.Χ.).ὅ. π., σελ 536.

[4] Σταμάτη, Κριτ. Βυζ. βιβλ. Ἀριθμ., σελ. 13.

[5] Τὸ "χρυσὸ φλωρίνι" εἶναι νόμισμα τῆς περιόδου 1354-1376, τοῦ ὁποίου ἡ πραγματικὴ ὀνομασία εἶναι ἄγνωστη. Βλ. Βαλασιάδη, Ὁδ. βυζ. νομ., σελ. 149.

[6] Ηendy, Stud. Byz. mon., σελ. 536, 541.

[7] ὅ. π., σελ.547. Βαλασιάδη, Ὁδηγὸς βυζ. νομ., σελ. 18.

[8] Βαλασιάδη, Ὁδηγὸς βυζ. νομ., σελ. 18, 151.

[9] Ἱστορία Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, Ἐκδοτικὴ Ἀθηνῶν, τόμ. Θ, σελ. 252.

Βιβλιογραφική αναφορά: Μαρία Χάλκου, Τα Βυζαντινά Μαθηματικά, The Codex Vindobonensis phil. Gr. 65, εκδ. Μαρία Χάλκου, Αθήνα 2014, τόμ. Ι, σελ. 15, 16. 

Protect your doctoral thesis of plagiarism

The book-source at Ilmenauer Technical University